کتاب «زبان و مهاجرت» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب زبان و مهاجرت (پیامدهای زبانی مهاجرت ایرانیان به آمریکا) نوشته دکتر یحیی مدرسی به همت انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شد. این کتاب پژوهشی درباره وضعیت زبانی گروهی از مهاجران ایرانی در آمریکا است که داده های آن در فاصله دو سرشماری در سالهای ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ گردآوری شده است اگرچه این کتاب با تاخیر به چاپ رسیده اما به نظر نویسنده آمار و داده های بکار برده شده در نوع خود سودمند است چرا که تقریبا اولین پژوهش و کتابی است که در این زمینه انجام شده است. بحث های نظری کتاب در مورد مهاجرت و زبان می تواند برای خواننده فارسی زبان به ویژه دانشجویان زبانشناسی تازگی داشته باشد.

در زمینه پیامدهای زبانی مهاجرت ایرانیان، موردپژوهی های محدود دراروپا و آمریکا انجام گرفته است، اما به رغم سیر صعودی مهاجرت ایرانیان آمار رسمی و دقیقی از شمار آنها در آمریکا و حتی اروپا وجود ندارد و اگر هم موجود باشد جامعه ایرانی به آنها به دید تردید می نگرد از این رو این کتاب اولین کتابی است که دربردارنده آماری از پیامدهای زبانی مهاجران ایرانی است

در این کتاب تصویر کلی از پیامدهای زبانی مهاجرت و نیز جامعه ایرانی مهاجر در آمریکا، به طور عمده به نسل دوّم ایرانیان در ایالت اوهایو پرداخته شده است.

این کتاب در شش فصل با عنوان های: مقدمه، پیامدهای زبانی مهاجرت، مهاجرت وتنوع زبانی-قومی در آمریکا، مهاجران ایرانی در آمریکا، نسل دوم مهاجران ایرانی و زبان فارسی و حفظ زبان فارسی در غربت تنظیم شده است که در بخش پایانی کتاب نیز منابع فارسی، منابع انگلیسی به همراه واژه نامه فارسی و انگلیسی آورده شده است.

فصل اول کتاب به عنوان مقدمه با تعریف مفاهیمی همچون درآمد، مهاجرت و انواع آن، انگیزه ها و دلایل، پیامدهای فرهنگی و گستره پژوهش، آغاز می شود. نویسنده اشاره دارد که مهاجرت از مهمترین پدیده هایی است که در جوامع مختلف مشاهده شده و به شکل ها و ابعاد مختلفی روی داده است که این پدیده از جنبه های مختلف جمعیت شناختی، مردم شناختی، تاریخی، اجتماعی و ... مورد بررسی قرار گرفته اما یکی از جنبه های با اهمیت آن، که از نیمه دوم قرن بیستم و بویژه در دهه های اخیر موردتوجه پژوهندگان مختلف قرار گرفته است پیامدهای زبانی- فرهنگی مهاجرت است.

فصل دوم کتاب به پیامدهای زبانی مهاجرت پرداخته شده است. نویسنده اشاره می کند که مهاجرت یک روند اجتماعی است و پیامدهای زبانی، اجتماعی، فرهنگی و روانی گوناگونی دارد. مهاجرت سبب ایجاد تماس ها، برخوردها، ارتباطات گوناگون و.. در جامعه میزبان می شود که گسترش این عوامل موجب به وجود آمدن پدیده دو زبانگی و چند زبانگی در سطح فردی و اجتماعی می شود. چرا که مهاجر ناگزیر، به انطباق زبانی و فرهنگی با جامعه میزبان دست می زند و تلاش می کند کم و بیش عادی در جامعه جدید جایگاهی پیدا کند.

از پیامدهای دیگر مهاجرت تغییر زبان و حفظ زبان است. مهاجر بسته به اینکه چه نقش و چه جایگاهی در جامعه جدید پیدا کند یا به سوی رها کردن زبان بومی خود گام بر می دارد و یا با حفظ زبان خود و در بستر دو زبانگی تلاش می کند.

فصل سوم کتاب به مهاجرت و تنوع زبانی- قومی در آمریکا پرداخته شده است که با توجه به روند مهاجرت و امواج مهاجرتی گوناگون به آمریکا، ریشه های شکل گیری جمعیت این کشور نشان داده شده است. نظریه بوته ذوب و سیاست همگون سازی و ادغام مهاجران به عنوان دیدگاه غالب، بر آن بوده است تا مهاجران در فاصله چند نسل در جهت زبان انگلیسی و فرهنگ آمریکایی هدایت کند اما این همگونی بطور مطلوب و یا کامل رخ نداده است و دست کم در قلمروهای غیر رسمی، تنوع قومی، زبانی و فرهنگی قابل ملاحظه بوده است.

فصل چهارم کتاب به مهاجران ایرانی در آمریکا پرداخته شده است. جامعه ایرانیان مهاجر در آمریکا مانند برخی دیگر از جامعه های قومی مهاجر در این کشور از جامعه های بزرگ و کوچکی تشکیل شده که کم و بیش در همه ایالتهای آمریکا پراکنده اند. نویسنده در این پژوهش اشاره می کند که مراکز عمده استقرار مهاجران ایرانی در شهرهای لس آنجلس، نیویورک، واشنگتن می باشد که میزان کاربرد زبان فارسی در برخوردها و گفتگوهای روزانه شان قابل ملاحظه تر از شهرهای کوچک است در واقع در شهرهای کوچک که امکان فعالیت­های فرهنگی برای حفظ زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بسیار ضعیف است فشار فرهنگی جامعه میزبان بیشتر احساس می شود که در چنین شرایطی حفظ هویت ایرانی و انتقال آن به نسل های بعد دشوار است.

فصل پنجم کتاب بررسی نسل دوم مهاجران ایرانی و زبان فارسی است. این فصل با نگاهی دقیق تر به بررسی، توصیف و تحلیل رفتار زبانی ایرانیان در یک جامعه مشخص فارسی زبان در آمریکا  پرداخته شده است. این بررسی با یک مورد پژوهی در ایالت اوهایو به عنوان ایالتی که جمعیت ایرانی نه خیلی زیاد است و نه خیلی کم، انتخاب شده است. هدف اصلی در این فصل ارائه تصویری از وضعیت زبانی فرهنگی مهاجران ایرانی در ایالت اوهایو است با تاکید و تمرکز ویژه بر کاربرد فارسی در نسل دومی هاست.

فصل ششم به حفظ زبان فارسی در غربت اشاره می کند. این فصل بر پایه مشاهدات محدود در موردپژوهی ایالت اوهایو و نیز مشاهدات پراکنده روند مهاجرت ایرانیان به این کشور است که این امر را دارای پیامدهای گوناگون در سطح خرد و کلان می داند. پدیده هایی مانند قرض گیری، وام گیری زبانی، رمزآمیزی و رمزگردانی در سطح خرد و پدیده هایی همچون دوزبانگی، تغییر زبان و حفظ زبان در سطح کلان در میان اعضای جامعه ایرانی ساکن در آن ایالت مشاهده شده است.

کتاب زبان و مهاجرت که در ۵۰۰ نسخه منتشر شده به بهای ۲۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.